मानेवर रुळणारा भरगच्च अंबाडा ' लांबसडक शेपटा, केसांची झुलपे , काळेभोर केस सहाजिकच आपली दृष्टी वेधून घेतात . छोटया बाळाच्या दाट का ळ्या भोर कुरळ्या जावळाचे आजीला कोण कौतुक .केसांमुळे माणसाचे तारुण्य बहरते , सौंदर्याला केसानी शोभा येते . केसावरही माणसाचे सौंदर्य अवलंबून असते, म्हणुन आता आपणही केसांची योग्य काळजी घेवूया .
आजच्या या फॅशनच्या जगात चेहऱ्याच्या , केसांच्या सौंदर्याला जेवढे महत्व आहे त्या पेक्षा कित्येक पटीने केसांच्या आरोग्याला आहे . केसांचे आरोग्य कसे राखावे , निगा कशी राखावी हे एकदा समजले की , आपण जाहीरातींच्या प्रलोभनाला बळी पडणार नाही .
आपले शरीर हे तीन दोष ( वात , पित्त, कफ ), सप्त धातु (रस , रक्त , मांस, मेद, अस्थि, मज्जा व शुक्र ) व मल या पासून बनलेले आहे असे आयुर्वेद शास्त्र सांगते . हे सर्व समस्थितीत असतील तर आपण निरोगी राहतो आणि ते जर बिघडले तर आपण आजारी पडतो .
केस हा आस्थि धातुचा मल भाग असे आयुर्वेद मानते .आस्थि हे वाताचे स्थान तसेच पक्वाशय हे सुद्धा वाताचे स्थान आहे . त्यामुळे जर पक्वाशयाशी संबधात काही आजार असतील किंवा मलवहनाशी संबंधीत ( उदा. मलब्धता , आव पडणे अर्श इ . ) काही आजार असतील तर त्याचा विचार अस्थिशी संबंधीत आजाराची ' चिकित्सा करताना किंवा पर्यायाने आस्थिचा मल असणाऱ्या केंसांची चिकित्सा करताना करावा लागतो . म्हणुनच तर विशिष्ट प्रकारचा क्षीरबस्ति, बस्ति यांचा वापर केसांची चिकित्सा करताना केला जातो .
आयुर्वेदाने मानसाच्या शरीरातील दोषांच्या प्राकृत आवस्थेवरुन वेगवेगळया प्रकृती वर्णन केलेल्या आहेत . त्या प्रकृती नुसार प्रत्येकाच्या केसांची ठेवन वेगळी असते .
उदा . वात प्रकृती माणसची केस हे राठ, ताठ , भुरे, कोरडे , रुक्ष , कुरळे असतात .
पित्त प्रकृतिच्या माणसाचे केस पिंगट,सोनेरी, लालसर,मृदु, मुलायम पण लवकर पांढरे होणारे असतात .
तर कफ प्रकृतीच्या माणसांचे केस स्निग्ध , दाट, काळेभोर, मृदु , रेशमी, सरळ व मुलायम असतात .
म्हणुन वात प्रकृतीच्या व्यक्तिने दररोज केसांना तेल लावावे . पित्त प्रकृतीच्या व्यक्तिच्या डोक्याला घाम लवकर येतो. त्यांनी वरचेवर न्हावे. घाम टीपून काढावा. उष्ण पदार्थांचे सेवन टाळावे . कफ प्रकृती च्या व्यक्ति नी एरंडेल तेला सारखे चिकट तेल केसांना लावू नये.केस ओलसर व दमट ठेवू नयेत .
आपल्या केसांचा प्रकार कोणता , हे जर आपण समजून घेतले तर आपल्या केसांची काळजी घेणे सोपे होते.
अशा प्रकारे केसांचा सर्वांगीन विचार करून , आजाराचे योग्य निदान करून त्यावर प्रभावी चिकित्सा ही जीवनधारा आयुर्वेद रूग्णालय, शिरूर, पुणे. येथे केली जाते .
आणि त्याचा फायदा आमच्या असंख्य रुग्णांना झाला आहे .
[योग्य आहार : - दुध , साजूक तूप, कोंड्यासकट गव्हाचा रवा, उडीद व उडदाचे पदार्थ , मेथी , आवळा , गाजर , लिंबू , सुका मेवा इ.
वरचेवर चरत राह्ण्याची बऱ्याच जणांना सवय असते. पाहिले खाल्लेले अन्न पूर्ण पचल्या शिवाय दुसरे अन्न घेवू नये. अति आंबवलेले पदार्थ , खारट पदार्थ, तळलेले तेलकट पदार्थ, मसालेदार पदार्थ हे केसांच्या वाढीस मारक असते. त्यामुळे असे पदार्थ घेणे टाळावे .
ऋुतुमानानुसार योग्य ती फळे व भाज्या योग्य प्रमाणात घ्याव्यात. आहार हा षड्रस युक्त समतोल व योग्य प्रमाणातच घ्यावा.
केसांची काळजी कशी घ्याल : -
१ ) मीठ जास्त खाउ नये.
२ ) केस धुण्या साठी किंवा न्हाण्या साठी अतिउष्ण पाणी वापरु नये.
३ ) केस धुण्या साठी शॅम्पूचा वापर टाळावा, त्या ऐवजी शिकेकाई, रिठा, संत्रा साल, नागर मोथा इ . वनस्पतींचे भरड चूर्णे वापरावीत.
४ ) केसांच्या मूळाशी शक्यतो रात्री झोपताना आपल्या प्रकृतीनुसार योग्य तेलाने मालिश करावी
५) एकमेकांचे कंगवे, ब्रश, फणी, टॉवेल इ. वापरु नये.
६) शक्यतो लाकडी कंगवे वापरावेत. कंगव्याचे दात सरळ असावेत.
७) कंगव्याचे टोके फार तिक्ष्ण नसावीत.
८) आपल्या केसांच्या जाडी प्रमाणे कंगवा निवडावा.
९) केसांना केमिकल रंग ,डाय करू नये. डाय असलेली मेहंदी लावू नये.
१०) केस घट्ट किंवा करकचून बांधू नये.
११) केस ओले ठेवू नये.
१२) तसेच केस ड्रायर ने सुकवू नये
१३) केस रोजच्या रोज विंचरावेत.
१४ ) केसातील गुंता रोज आपल्याला सोसेल अशा प्रकारे सोडवावा.
केसांचे सामान्य आजार : -
१ ) केस गळणे ( खालित्य).
२ ) केस अकाली पांढरे होणे ( पालित्य ).
३ ) केसांमध्ये कोंडा होणे (दारूणक ).
४ ) केसांमध्ये पुरळ, खवडे, घामोळे होणे ( अरूंषीका ).
५) केसांमधे चाई होणे ( इंद्रलुप्त)
इ. काही केसांचे आजार आपणास नेहमी पाहयला मिळतात. त्यावर योग्य वेळी योग्य उपचार झाल्यास तो आजार मुळा पासुन बरा होतो. त्यामुळे आपणास केसांविषयी काही तक्रारी असतील तर तज्ञांची भेट घेवून त्यावर वेळीच उपचार करणे आपल्या आरोग्याच्या व सौदर्याच्या दृष्टीने महत्वाचे ठरते .
लेखक :
डॉ. यशवंत ब घोडे
जीवनधारा आयुर्वेद रुग्णालय
१०८ राम आळी , शिरुर.
पुणे ४१२२१०
मो. 9850181132
Gmail:- [email protected]
www.jeevandhara.co
